Flora: Kawa

 Godzina 7 rano. Za oknem wstaje szary deszczowy dzień. Masz jeszcze 1,5 godziny do pracy. Zwlekasz się z łóżka, człapiesz do łazienki. W między czasie zahaczasz o czajnik...
Szybka toaleta, prysznic i inne potrzeby. Wchodzisz do kuchni w dalszym ciągu myśląc o ciepłym łóżeczku. Otwierasz szafkę, bierzesz kubek. Sięgasz po pojemnik, w którym trzymasz brązowy proszek. Dzień wcześniej za pomocą młynka zmieliłeś brązowe ziarna przypominające trochę ziarna fasoli. Wiedziałeś, że będziesz rano potrzebował już gotowy brązowy proszek. Zalewasz go wrzącą wodą.... Sam zapach doprowadza Cię do tego, że z przyjemności mrużysz oczy i choć nie lubisz gorących potraw i napoi, starasz się uszczknąć choć odrobinę nie zważając na to, że możesz się poparzyć. Po kilkunastu minutach z kubkiem w ręku i stojąc przy oknie pomału dostajesz zastrzyk energii. Dopiero teraz zaczynasz myśleć o śniadaniu i nagle uświadamiasz sobie, że szarówka za oknem i deszcz nie jest taką straszną rzeczą...

mój krzaczek Arabiki. Po przesuszeniu, po złamaniu łodygi i 3 przeprowadzkach daje radę.

 A to wszystko za sprawą KAWY.
Kawa jest nasieniem drzew lub krzewu wiecznie zielonego z rodziny marzanowatych. Ogólnie obejmuje ponad 100 gatunków. Większość pochodzi z terenów Afryki i tylko kilka z nich pochodzi z Azji. Na dzień dzisiejszy plantacje kawowców występują w pasie między zwrotnikowym od Ameryki Południowej i Środkowej, poprzez Azję i Afrykę. Z pośród tych gatunków tylko 3 są w tej chwili traktowane jako "Odmiany użytkowe". A są to: Arabika, Robusta i Liberika.
Arabika (Coffea arabica)- to najstarszy i najbardziej popularny gatunek kawy. Już w X wieku arabski lekarz i filozof Awicenna pisał o napoju bunc, otrzymywanym z wiśni kawowca tego gatunku, ale dopiero Karol Linneusz nadał roślinie botaniczną nazwę Coffea arabica. Według legendy krzew Arabiki został odkryty przez abisyńskiego pasterza, a pierwszej degustacji kawy dokonał etiopski mnich. Jej rozpowszechnienie przypadło jednak w udziale arabskim handlarzom, którym zawdzięczamy też nazwę gatunku. Ziarna Arabiki są podłużne i zielonkawe. Dają kawę łagodną i aromatyczną, niekiedy wzbogaconą posmakiem czekoladowym lub korzennym. Subtelnemu aromatowi towarzyszy niska zawartość kofeiny, która waha się pomiędzy 1 a 1,7%. Ten najpopularniejszy gatunek kawy jest jednocześnie gatunkiem najtrudniejszym w uprawie. By drzewka kawowca mogły rosnąć, potrzebny jest klimat tropikalny: temperatura nie może być wyższa od 30 ani niższa od 15 stopni Celsjusza, a plantacja powinna znajdować się na wysokości 9000- 2000 m n.p.m. Obecnie Arabikę uprawia się w Brazylii, Afryce, Indiach oraz na Jawie i Sumatrze. Jej udział w światowej produkcji kawy wynosi 70%. Ziarno kawy Arabika jest podłużne i płaskie. Ma wyraźnie zaznaczony, lekko pochyły szew oraz zielonkawy kolor.
Robusta (Coffea canephora)- drugi po Arabice najbardziej popularny gatunek kawy został odkryty dopiero w XIX wieku. Robustę nazywa się kawą 'odporną', ponieważ w przeciwieństwie do Arabiki (często niszczonej przez chorobę Hemileia vastatrix) wykazuje zdecydowanie mniejszą podatność na wszelkie schorzenia, szkodniki i upały. Dzięki temu Robusta jest bardziej wydajna i może być uprawiana na niższych wysokościach. Jej bladozielone ziarna dają napar o ostrym, gorzkawym smaku. Mocniejszemu aromatowi Robusty towarzyszy z kolei większa zawartość kofeiny (2- 4,5%) i kwasu chlorogenowego. Uprawia się ją w środkowej i środkowo-zachodniej Afryce (Kamerun, Uganda) oraz w Wietnamie. Udział Robusty w światowej produkcji kawy nie przekracza 30%. Ziarno kawy Robusta jest mniejsze i bardziej owalne od ziaren Arabiki. Ma prosty szew i bladozielony, czasami szarawy kolor.
Liberika (Coffea liberica)- jest ostatnim liczącym się gatunkiem na rynku produkcji kawy. Choć jej udział nie przekracza 1%, to ceni się ją za wydajność: ziarna Liberiki są prawie dwukrotnie większe od ziaren kawy Arabika. Niestety kawowce tego gatunku często rosną nierównomiernie, tak że o jednej porze na tym samym drzewie występują jagody dojrzałe i niedojrzałe, kwiaty rozwinięte i przekwitłe. Jest to jeden z głównych powodów, dla których plantatorzy decydują się na uprawę gatunków, których wzrost łatwiej przewidzieć. Kawę gatunku Liberika uprawia się w zachodniej Afryce (Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej).

Podobnie jak z gatunkami win, gdzie ważne jest z jakich gron wino zostało otrzymane tak jest również w przypadku kawy. Bardzo ważne jest w jakim klimacie rosły krzewy, jakie było nasłonecznienie, zawartość składników odżywczych w glebie, czy też intensywność opadów wpływa na jakość kawy.
NAJLEPSZE KAWY NA ŚWIECIE:
Kopi Luwak
W Polsce 450 g tej kawy kosztuje ok. 1200-1500 zł. Wysoka cena wynika nie tylko ze specyfiki otrzymywania ziaren, ale także z jej nikłej ilości. Rocznie na całym świecie uzyskuje się tylko 300-400 kg. Kopi Luwak pochodzi głównie z południowo-wschodniej Azji. Ziarna wydobywane są z odchodów zwierzęcia o nazwie łaskun muzang, zwanego popularnie luwakiem, który to żywi się najlepszymi owocami arabiki lub robusty. Podczas trawienia miąższ owoców zostaje strawiony, podczas gdy ziarna zostają tylko lekko nadtrawione i ulegają nieznacznej fermentacji. Dzięki temu ziarna tracą gorzkawy smak, uzyskując jednocześnie niepowtarzalny aromat.
Blue Mountain
Ta kawa gatunku arabika dojrzewa na wysokości 2100 m.n.p.m. w Górach Błękitnych Jamajki. Specyficzny klimat powoduje, że napar z Jamaican Blue Mountain jest łagodny, z lekką nutą owocową i zrównoważoną słodyczą. Nad jakością uprawy, techniką zbiorów, dokładną selekcją i czystością czuwa specjalna komisja, która każdej beczce zawierającej ziarna tej kawy nadaje certyfikat Rady Przemysłu Kawowego. Dalszej obróbce podlega dopiero w krajach docelowych, ponieważ zbyt łatwo mogłaby stracić cenny aromat. W drewnianych, opieczętowanych beczkach eksportowana jest głównie do Europy i Japonii. Blue Mountain należy do najdroższych kaw na świecie. W Polsce za kilogram tych boskich ziaren można zapłacić nawet 1200 zł. A filiżanka Blue Mountain w kawiarni może nas kosztować nawet 50 zł. Pomimo wysokiej ceny, ma liczną rzeszę zwolenników, albowiem smak Blue Mountain zapamiętuje się na długo.
Jemen Matari
Nie bez powodu nazywana jest „bordeaux wśród kaw". Jej wręcz nieprzewidywalny smak i aromat kryje w sobie winny, łagodny bukiet wzbogacony niekiedy czekoladowym posmakiem. Ten najrzadziej występujący gatunek kawy arabika charakteryzuje się małymi ziarnami, o bardzo nieregularnym kształcie. Jemen Matari pochodzi z prowincji Bany Matar w Jemenie. Jest eksportowana głównie do krajów europejskich, ale w Polsce w sprzedaży jest prawie niedostępna. Jej smaku można skosztować jedynie w kawiarni, gdzie za jej wysoką jakość trzeba niemało zapłacić.
Hawajska Kona
Co roku w listopadzie na Hawajach, w Kona odbywa się Kona Coffe Cultural Festival, impreza poświęcona jest, jak nietrudno się domyślić, kawie Kona, należącej do czołówki najlepszych kaw świata. Produkowana jest z gatunku Coffea arabica, która została sprowadzona na te tereny z Brazylii w XIX w. przez Samuela Rugglesa i już w kolejnym stuleciu była uprawiana masowo, głównie na eksport. Oznaczenie hawajskiej Kony może otrzymać tylko kawa uprawiana w tym okręgu. Napar przyrządzony z jej ziaren ma delikatny, łagodny i lekko orzechowy aromat oraz idealną równowagę pomiędzy kwaskowatością a pełnym smakiem. Z całą pewnością jest to kawa warta swej ceny.



CIEKAWOSTKI:

•   Kawa mielona bardzo szybko przejmuje obce zapachy, dlatego powinna być przechowywana w suchym i chłodnym miejscu pobawionym wpływu innych zapachów.
•  Do XVII w. Etiopia i Jemen były monopolistami w produkcji kawy. Każde wywiezione stamtąd ziarno kawy było parzone wrzątkiem, a produkcja kawy była obłożona tajemnica państwową.
•  Do późnych lat XVII stulecia prawie wszystkie dostawy kawy do Europy pochodziły z Afryki.
•  W Polsce na jednego mieszkańca przypada aktualnie spożycie ok. 3,4 kg surowej kawy.
•  Brazylia jest największym producentem kawy na świecie i dostarcza prawie jedną trzecią tego surowca.
•  O typowym aromacie i smaku kawy decyduje ponad osiemset składników, dlatego też zapachu kawy nie udało się odtworzyć w laboratorium.
•  Zapach, popularnie zwany aromatem kawy należy do najlepiej rozpoznawalnych zapachów na świecie.
•  Kawa Arabika zawiera o połowę mniej kofeiny niż Robusta.
•  W skład kawy wchodzi od ośmiuset do tysiąca substancji, m.in. kwasy, oleje, składniki aromatyczne i węglowodany. 
•  W przypadku Arabki od zawiązania się owocu do jego dojrzałości mija sześć-osiem miesięcy, a w przypadku Robusty dziewięć-jedenaście miesięcy.
•  Drzewko kawowe osiąga dojrzałość po około trzech-czterech latach i wtedy zaczyna owocować. 
•  Kawa jest jedną z niewielu roślin, która może jednocześnie kwitnąć i owocować.
•  Aby zapełnić 60 kilogramowy worek z surowymi ziarnami kawy, trzeba zebrać owoce z około stu drzew Arabiki.
•  Z owoców jednego drzewa można uzyskać w ciągu roku funt palonej kawy, czyli około 0,45 kilograma. 
•  Ojczyzną kawy jest Etiopia. Po dziś dzień krzewy kawowca rosną tam dziko.

Luwak w czasie posiłku